Sulaiman Esa
Gambar 20 : Sulaiman Esa
Sulaiman Esa dilahirkan pada 12
September 1941 di Johor Bahru. Beliau mendapat pendidikan awal di Sekolah
Rendah Bukit Zahrah. Kemudian beliau melanjutkan persekolahannya di Maktab
Inggeris, Johor Bahru pada tahun 1953. Beliau mendapat Biasiswa Negeri Johor
dan dengan biasiswa tersebut beliau telah melanjutkan pelajaran peringkat
diploma Seni Lukis dan Seni Reka di Hornsey College of Art, London pada tahun
1960 hingga 1966. Pada tahun 1967 beliau menyambung ijazah pasca siswazah dalam
bidang cetakan di kolej yang sama. Setahun kemudian beliau belajar pula di
‘Atelier 17’, Paris dalam bidang cetakan pada 1968.
Setelah pulang ke tanah air pada
pertengahan 1968, bekerja sebagai Pereka Grafik di Dewan Bahasa dan Pustaka.
Sejak itu beliau aktif mengadakan pameran dan reka bentuk teater. Beliau
ditawarkan semula biasiswa untuk mengikuti kursus rekaan pentas dan busana
iaitu selama setahun di Academia de Roma, Itali pada 1974 dan terus dilantik
sebagai pensyarah di Jabatan Seni Halus, Institut Teknologi Mara (ITM) pada 1975
sekembalinya beliau. Empat tahun kemudian beliau ke Baltimore, Amerika untuk
melanjutkan pelajaran dalam ke peringkat Sarjana Seni Halus di Maryland
Institute College of Art dari 1979 hingga 1981.
Sulaiman Esa ke Amerika Syarikat
sekali lagi pada 1986 hingga 1996 bagi melanjutkan pelajaran Doktor
Falsafah di Tample University, Philadelphia, yang terkenal dengan program
pengajian seni Islam. Semasa disana beliau beliau mengambil falsafah Islam dan
seni sebagai pengajian utama dimana berkesempatan untuk belajar terus dibawah
ilmuan Islam yang terkenal iaitu allahyarham Lamnya dan Ismail Al-Faruqhi,
Sayyed Hoessin Nasr dan Mahmoud Ayoub.
Sulaiman Esa bukanlah nama
asing dalam seni lukis Malaysia. Beliau adalah merupakan pelukis yang
membawa seni lukis sejak tahun 1980 an lagi. Sulaiman Esa merupakan
seorang yang bergiat dalam seni Islam yang dihormati dalam mempertemukan dunia
Timur dan Barat dalam karya-karyanya. Beliau mempunyai ketokohan bukan sahaja
sebagai pelukis, tetapi penulis, pendidik dan juga penyelidik. Sepanjang tempoh
karier beliau sebagai seniman selama lima puluh tahun beliau telah
menghasilkan siri-siri karya antaranya ‘Manusia dan Alamnya’ (1972), ‘Ke
Arah Hakikat Mistik’ (1972), ‘Menunggu Godot’ (1977), ‘Ke Arah Tauhid’ (1984),
‘Wira Warna’ (1985), ‘Insyirah’ (2001) dan ‘Rajaah’ (2011).
‘Manusia
dan Alamnya’ (1972)
‘Manusia dan Alamnya’ merupakan karya
komentar sosial yang pertama seumpamanya dihasilkan di Malaysia pada 1972. Ia
merupakan tindak balas artis terhadap dunianya. Ia merupakan sebuah pengkajian
antropologi manusia yang pelbagai dimensi, yang mempunyai pelbagai sifat, juga
merupakan manusia yang terdiri daripada fizikal dan spiritual. Disamping itu ia
boleh menjadi sebuah kajian akademik, sosial, seksual dan intelektual.
Sedar atau tidak Kongres Kebudayaan
Kebangsaan yang diadakan pada tahun 1971 yang merupakan kongres seni budaya
yang terpenting dimana kerajaan, masyarakat dan ahli fikir dipersoalkan
mengapakah seni yang berlaku pada waktu itu tidak memberi apa-apa kesan kepada
identiti, budaya dan jati diri tetapi cenderung berkiblat kepada barat yang
bersifat tiruan. Beliau baru menyedari bahawa beliau sebenarnya menceritakan
tentang dirinya sendiri yang mempunyai dua karekter, iaitu yang mempunyai
ciri-ciri fizikal barat dan spiritual Melayu Islam.
‘Ke
Arah Hakikat Mistik’ (bersama Redza Piyadasa) (1972)
Siri Toward to Mystical Reality atau
‘Ke Arah Hakikat Mistik’ adalah koloborasi antara Sulaiman Esa dengan rakannya
Redza Piyadasa yang telah di adakan di Sudut Penulis di Dewan Bahasa dan
Pustaka pada 1972 yang juga adalah karya ini telah mencetuskan polimik diantara
pengiat seni dan juga sastera. Pameran ini membuka wacana polimik dalam
persoalan tentang ruang, material dan masa dalam penggunaan objek harian dan
teks sebagai sebuah pengalaman mental yang menyarankan ruang, waktu dan
anjakan, ia merupakan satu idea baru dalam seni lukis Malaysia.
Ia merupakan reaksi daripada
Kongras Kebudayaan yang menolak teori seni barat dan bermanifestokan untuk
membebaskan pelukis Malaysia daripada cenderung kepada pengaruh Barat . Mereka
mengasimilasikan budaya Timur dan Barat dalam perspektif baru seni sebagai
sebuah kajian saintifik dari sudut mental, meditatif dan mistikal yang
terdapat dalam falsafah Asia berhubung dengan amalan falsafah Taoism dan
Zen.
'Menunggu
Godot (1977)
Dengan ilmu bidang seni cetak yang
dipelajarinya di London dan Paris dahulu, pada 1977 Sulaiman Esa hadir dengan
siri karya Waiting for Godot (Menunggu Godot). .Waiting for
Godot adalah sebuah naskah terkenal oleh Samuel Backett yang
dipentaskan ke dalam teater.Waiting for Godot yang telah sudahpun
mencetuskan kontroversi kepada dunia seni lukis sebelum dipamerkan lagi,
sehinggakan setelah beliau mengantungkan cetakan ini dinding datang ketua
jabatan tempat beliau mengajar terkejut menyalahkannya kerana meletakkan ayat
al-quran sekali dengan gambar perempuan dalam keadaan yang seksi.
Dengan menggunakan teknik gurisan foto
ianya adalah representasi diri beliau yang bukan sahaja bercerita tentang
krisis identiti seni bukan sahaja dirinya sendiritetapi cuba memaparkan krisis
budaya negara pada tahun 1970 an terutamanya kepada orang Melayu beragama Islam
terhadap pengaruh barat. Siri karya ini kebanyakanya dibahagikan kepada dua
bahagian iaitu yang terdapat di imejan yang sangat berkontra diantara satu sama
lain. Pertama adalah imejan-imejan wanita yang berbogel dalam kedudukan yang
sangat menghairahkan pada sebelah bawah. Manakala disebalah atas terdapat
kaligrafi yang yang disalin daripada masjid Cardoba dan Alhambra.
‘Ke
Arah Tauhid’ (1984)
Walaupun diseliputi kontroversi demi
kontroversi siri ‘Ke Arah Tauhid’ yang telah diadakan di Australia High
Commission dan Dewan Bahasa dan Pustaka pada tahun 1984 ini memuncakkan lagi
namanya. Beliau mula berhijrah apabila berjaya menghasilkan karya penting yang
mengabungkan konsep Seni Tradisional Melayu bernafaskan Seni Islam
dalam kariernya seperti ‘Ke Arah Tauhid’ (1983) dan ‘Nuraini’ (1983)
yang kedua-duanya menjadi koleksi negara. Karya ini merupakan titik permulaan
bagi Sulaiman Esa untuk menempuh sejarah yang lebih menarik dalam mempraktikkan
seni Islam.
Beliau mengangkat seni nusantara iaitu
kraf Melayu dalam format seni catan moden barat. Beliau mengkaji seni tekstil
seperti, songket, batik dan juga kraf yang lain seperti anyaman, ukiran kayu
dalam memantulkan wajah serantau. Ke Arah Tauhid merupakan
kenyataan beliau dalam mentakrifkan apa itu lukisan, apa itu seni. Beliau
banyak menggunkan garis grid, ini kerana ilmuan seni Islam mengatakan intipati
kerohanian ditentukan oleh grid yang lebih logik kerana ianya bermain
dengan sistem matematik dalam membentuk corak arabesque dan geometrik.
‘Warna
Wira - Mural’ (1985)
Dekad 1980 an selepas seminar dan
pameran Akar-Akar Kesenian Peribumi dan Perkembangan Kini pada
1979 memperlihatkan fenomena pelukis Malaysia kembali mencari identiti
Kemelayauan dalam pengkaryaan meraka, perihal ini tidak terkecuali kepada
Sulaiman Esa. Siri Warna Wira adalah salah satu manifestasi beliau terhadap
gerakan itu. Maka lahirlah siri mural terpanjang daripada mozek kaca
Itali bersaiz 10 kaki tinggi dan 168 kaki lebar dikomisenkan bertempat di
Bangunan Umno , Pusat Dagangan Dunia Putra, Kuala Lumpur.
Pengutaran aspek unsur Islam dalam mural
ini dilakukan menerusi pengolahan bentuk-bentuk klasik yang terdapat dalam
rekabentuk geometrik seni Islam yang pada dasarnya mencerminkan konsep
imbangan, aturan, kejelasan dan keharmonian. Dalam untuk mengambarkan aspek
kehidupan orang Melayu motif-motif pucuk rebung, salur bayur dan kerawang
contohnya yang pada dasarnya mempunyai pengertian yang mendalam dari segi
falsafah dan falsafah hidup bangsa Melayu.
Pada
tahun 1993 Sulaiman Esa telah dipilih sebagai artis yang mewakili negara
Malaysia ke pameran seni Asia Pacific Triennial yang pertama di Queensland
Gallery, Australia. Setelah hampir 20 tahun bergelumbang di dalam pendidikan
seni akhir beliau dilantik sebagai Prof Madya di Kajian Seni Lukis dan Seni
Reka, ITM pada 1995.
‘Insyirah’ (2001)
Pada
tahap ini lukisannya lebih berfalsafah dan bermetafora melambangkan
pemikiran yang yang dipelajarinya selama ini selam sepuluh tahun menyiapkan
ijazah kedoktorannya dalam falsafah seni Islam. SiriInsyirah telah
di pamerkan di Galeri Petronas pada tahun 2001. Selama menyepi hampir 15 tahun
dengan siri baru karya-karya dalam siri ini meletakkan satu tingkat penting
dalam kariernya.
Dalam
siri ini beliau ini adalah daripada pengkajian teologi dari pelbagai sudut
pemikiran selama ini dalam perihal tasawuf, usuludin, kajian agama
Islam, China, India, Kristian dan budaya semasa. Dalam tesisi beliau cuba
memperbetulkan dan mencadangkan seni peribumi yang menganjurkan keMelayuaan kepada
Islam dalam peringkat yang lebih tinggi lagi iaitu bukan diperingkat syariah
tetapi mistisisme (kebatinan) dimana ia menemui tradisi agama lain.
Maka lahirlah karya-karya yang menjadi
isu dan buahan mulut dunia seni lukis ketika ituseperti ‘Last Supper’ (1998),
‘DOA’ (1999), ‘Beauty in Diversity’ (2000), ‘Dance of Cosmos’ (2002) dan
lain-lain yang mengambil juga ikon agama lain seperti beliau melukis Shiva
Nadarajah, patung Buddha dan mandala sehinggakan ada sesetengah ulama yang
mengatakan beliau telah sesat.
‘Raja’ah’
(2011)
Gambar 21 : Karya Raja’ah
Selepas itu beliau terus menaburkan
baktinya kepada keseniaan negara dan pengorbanannya dihargai apabila
dianugerahkan penghormatan Balai Seni Visual Negara untuk
mengadakan pameran retrospektif yang mempamerkan semula hasil karya beliau
daripada tahun 1950 an hingga 2011 iaitu ‘Raja’ah: Seni, Idea dan Kreativiti
Sulaiman Esa’ adalah pameran solo yang menghimpunkan semula karya-karya yang
terpilih beliau sepanjang 50 tahun berkarier dalam seni lukis.
Raja’ah bererti
kemunculan semula, dimana ia merujuk transformasi manusia daripada bersifat
keduniaan (luaran) kepada yang lebih spiritual (dalaman). Ianya adalah
berlandaskan kepada potongan ayat Al-Quran“inna lillahi wa inna ilahi
raji’un” yang bermaksud “Sesungguhnya kita adalah kepunyaan Allah dan
kepada Allah jualah kita kembali”. Beliau menggunakan perkataan raja’ah bagi
merujuk kepada kepulangan beliau kepada sifat-sifat fitrah manusia yang
diciptakan Allah.
2.2.2 Chuah Thean Teng
Gambar 22
: Chuah Thean Teng
Pelukis Malaysia pertama yang mengadakan pameran
solo di seberang laut ialah Chuah Thean Teng yang diadakan di London pada tahun
1959. dan dipersembahkan oleh Majlis Kesenian Persekutuan. Catan batik eksotik
yang dihasilkan sejak beliau membuka Yahong Gallery pada tahun 1955 telah
meninggikan taraf batik daripada hasil pertukangan tangan kepada bentuk seni
halus. Kejaan Chuan telah membawa seni Malaysia kepada seni antarabangsa.
Seterusnya pelukis-pelukis batik yang lain seperti Khalil Ibrahim, Tay Mo Leong
dan Toya turut menerima pengiktirafan antarabangsa.
Tahun
1960an
Seni lukis aliran utama 1960an adalah dengan
nilai-nilai mistikal dan semesta telah menarik perhatian audien untuk
menghayatinya kerana mempunyai kelainan. Dengan adanya tradisi seni khat telah
membentuk satu pengucapan gambaran yang tersendiri. Lahir pandangan yang
kritikal terhadap seni lukis. Pelbagai aktiviti dijalankan melalui saluran
media massa. Antaranya ialah perbincangan, ceramah, syarahan, laporan, pameran
dan sebagainya. Acara-acara seni lukis menjadi acara gemilang yang dihadiri
oleh pelukis-pelukis, pencinta seni, ahli politik dan diplomat.
Special Teachers Training Institute (STTI)
ditubuhkan pada tahun 1960 yang kemudiannya ditukar kepada Maktab Perguruan
Ilmu Khas (MPIK). Guru-guru yang berminat di bidang seni diberi peluang
melanjutkan pelajaran melalui kursus sepenuh masa selama satu tahun. Mereka
yang menunjukkan bakat besar dihantar untuk melanjutkan pengajian ke luar
negara. Golongan pelukis-pelukis dan pendidik seni telah menjadi tenaga utama
seni lukis pada lewat tahun 1960an. Kakitangan akademik Jabatan Seni di Maktab
Perguruan Ilmu Khas seperti Syed Ahmad Jamal, Anthony Lau, Lee Joo For, Cheong
Laitong, Jolly Koh dan lain-lain lagi memainkan peranan yang penting dalam seni
lukis avant-garde di negara ini.
Institusi Senilukis yang pertama ditubuhkan ialah
Malayan Institut of Art pada tahun 1966. Institusi persendirian ini menawarkan
kursus-kursus diploma selama tiga tahun dalam bidang Fine Art, Commercial Art
dan Interior Design di samping kursus-kursus sambilan.
Penubuhan Institut Teknologi Mara pada tahun 1967
telah melahirkan sekumpulan tenaga baru pendidik seni dan usahawan-usahawan
Melayu dalam bidang seni tertentu. Ia menawarkan kursus diploma selama empat
tahun dalam bidang Fine Arts (Painting and Sculpture), Graphics, Photography,
Fine Metal, Pottery and Ceramics, Textiles, Fashion dan Industrial Design. Kuala
Lumpur College of Art telah ditubuhkan dalam tahun 1968 dengan menawarkan
kursus diploma selama tiga tahun dalam bidang Painting, Sculpture, Ceramics,
Chinese Brush Painting, Photography dan Commercial Art.
Tahun 1970an
Awal
tahun 1970an pensyarah-pensyarah Intitut Teknologi Mara telah mengambil alih
tempat avant-garde. Mereka terdiri dari kumpulan 扤ew Scene seperti Redza Piyadasa, Sulaiman Haji Esa,
Chong Kam Kow, Tan Teong Eng, Joseph Tan dan lain-lain lagi. Kumpulan ini telah
mendebarkan keadaan seni lukis tempatan dengan ungkapan-ungkapan yang mencabar.
Pendekatan gaya catan mereka yang berasaskan optik dan maklumat telah mengejutkan
pelukis-pelukis tempatan dan masyarakat umum.
Gambar 23 : Karya Ibu Dan Anak
Gambar 24 : Combing Hair
Tiada ulasan:
Catat Ulasan